Wszyscy doskonale wiemy, że biały cukier (sacharoza) nie sprzyja, ani zdrowiu, ani zachowaniu szczupłej sylwetki. Często jest określany nawet mianem "białej śmieci". Sacharoza należy do węglowodanów prostych i oprócz szybko przyswajanej energii nie ma nam więcej nic do zaoferowania, nie posiada żadnych właściwości odżywczych. Jednak wielu osobom ciężko jest się odzwyczaić od słodkiego smaku i przestać dosładzać napoje. Byłoby to korzystne dla naszego zdrowia, ale na początek można spróbować zastąpić biały cukier jego zdrowszymi zamiennikami. Należą do nich m.in.: cukier trzcinowy, stewia, ksylitol, syrop klonowy, syrop z agawy, melasa, lukrecja, cukier kokosowy.
Stewia zawiera glikozydy stewiowe i to one nadają jej słodki smak. Jest 300 razy słodsza od cukru, więc nawet szczypta pozwoli nam cieszyć się jej słodkością. Stewia praktycznie nie ma kalorii i zawiera sporą ilość pierwiastków śladowych. Młode liście stewii są bogate w żelazo, miedź, cynk oraz mangan. Występuje w postaci liści, zmielonego proszku, pastylek oraz w płynie. Nadaje się zarówno do słodzenia napojów, jak i do pieczenia, gdyż jest odporna na działanie wysokich temperatur. Ma lekko ziołowy smak. Stewia nie powoduje wzrostu glikemii poposiłkowej, więc może być stosowana u diabetyków. Dodatkowo wykazuje właściwości obniżające ciśnienie tętnicze krwi u osób z nieprawidłową jego wartością. Posiada również właściwości antybakteryjne, zmniejsza namnażanie się bakterii, które mogą powodować próchnicę.
Lukrecja, a właściwie jej korzeń, zawiera glicyryzynę, która jest od 50 do 100 razy słodsza od cukru. Oprócz właściwości słodzących, posiada też właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwwirusowe oraz osłaniające wątrobę. Może też być stosowana w leczeniu wrzodów żołądka. Ze względu na swój słodki smak jest często dodawana do herbatek owocowych i ziołowych.
Ksylitol nazywany jest inaczej cukrem brzozowym. Zaliczany do grupy polioli (polialkoholi, alkoholi cukrowych). Oprócz nadawania smaku słodkiego pełni również funkcję teksturotwórczą, zapobiega zbrylaniu się produktów. Nadmierne jego spożycie (ponad 20-50 g dziennie) może mieć skutki uboczne w postaci takich dolegliwości jak biegunki, wzdęcia czy niestrawność. Ksylitol jest powoli wchłaniany w przewodzie pokarmowym, dzięki czemu nie powoduje nagłego podwyższenia się stężenia glukozy we krwi.
Odznacza się niższą słodkością od sacharozy. Kaloryczność ksylitolu jest podobna do kaloryczności sacharozy, z tym jednak, że nie jest od w pełni metabolizowany w organizmie i wydalany niestrawiony, czyli w praktyce jest trochę niższa. Charakteryzuje się niższym indeksem glikemicznym, oznacza to, że wolniej niż sacharoza podnosi poziom cukru we krwi. Ksylitol odgrywa ważną rolę w zapobieganiu próchnicy zębów! Świetnie sprawdzi się zatem jako dodatek do past lub płynów do płukania, gdyż zmniejsza ilość bakterii. Dodatkowo wpływa na zwiększenie wydzielania śliny i tym samym na zahamowanie tworzenia się płytki nazębnej. Ponadto zmniejsza adhezyjność płytki nazębnej, co powoduje skrócenie czasu kontaktu z bakteriami i tym samym zmniejszenie ryzyka wystąpienia próchnicy. Ksylitol, podobnie do stewii, jest odporny na działanie wysokich temperatur, więc z powodzeniem możemy używać go do produkcji ciast i deserów.
Melasa jest produktem ubocznym powstającym podczas produkcji cukru spożywczego. Może być buraczana i składać się w 50% z sacharozy, lub może pochodzić z trzciny cukrowej i zawierać do 40% sacharozy. Występuje w postaci płynnej lub lekko skrystalizowanej. Ma ciemnobrązowy kolor i dzięki niemu nazywana jest czasem „czarnym złotem”. Melasa stanowi dobre źródło żelaza niehemowego, magnezu, potasu, wapnia, miedzi, chromu oraz witamin z grupy B. Wpływa korzystnie na układ odpornościowy, trawienny i nerwowy. Dzięki zawartości żelaza regeneruje krwinki i może być stosowana wspomagająco przy leczeniu anemii.
Syrop klonowy otrzymuje się poprzez odparowanie wody z soku pobranego z pnia klonu. Jest płynem o lekko brunatnym zabarwieniu. Produkt ten zawiera sporo cukru i jest od niego bardziej kaloryczny, jednak cechuje się większą wartością odżywczą. Zawiera sporo składników mineralnych, tj. wapń, potas, magnez, fosfor i mangan, a także witaminy z grupy B, biotynę oraz kwas foliowy.
Syrop z agawy jest 3 razy słodszy od białego cukru i pozyskiwany jest zazwyczaj z różnych odmian kaktusa.
W smaku jest podobny do miodu lub syropu klonowego. W swoim składzie zawiera inulinę, która jest jednym z wielu rodzaju włókien pokarmowych, czyli błonnika.
Inulina przyspiesza przemianę materii i tym samym zapobiega zaparciom. Dodatkowo jest naturalnym probiotykiem, a więc powoduje wzrost korzystnej flory przewodu pokarmowego. Ponadto obniża cholesterol. Syrop z agawy cechuje się niskim indeksem glikemicznym.
Cukier trzcinowy to cukier, który powstaje z trzciny cukrowej. Najzdrowszy będzie ten nierafinowany. Swój brązowo-złoty kolor zawdzięcza obecności melasy. Jego głównym składnikiem jest sacharoza, czyli podobnie jak cukru białego. Różni się tym, że dodatkowo zawiera jeszcze niewielką ilość składników mineralnych, takich jak: żelazo, wapń, potas, magnez oraz fosfor. Często z sklepach można napotkać „oszukany” cukier trzcinowy, czyli zwykły biały cukier barwiony karmelem i sprzedawany pod nazwą „cukru brązowego”. W takiej formie nie będzie już miał tylu wartości odżywczych, dlatego warto przed zakupem dokładnie przeczytać etykietę produktu.
Cukier kokosowy jest nową, popularną alternatywą dla cukru białego.
Produkowany jest z kwiatostanów palmy kokosowej, a jego głównym składnikiem jest sacharoza. Jednak podobnie do cukru trzcinowego, charakteryzuje się dodatkowo niewielką zawartością składników mineralnych i witamin takich jak: magnez, potas, cynk, żelazo oraz witaminy: C, B1, B2 i B6.
Cukier kokosowy nie jest rafinowany, nie posiada żadnych sztucznych barwników i dodatkowo, jak na substancję słodzącą, posiada niski indeks glikemiczny. Ma przyjemny lekko kokosowo-karmelowy smak, podobny do cukru trzcinowego. Ponadto jest bardzo aromatyczny, więc z powodzeniem można go stosować jako odświeżacz powietrza w domu.
Żaden cukier czy inna naturalna substancja słodząca nie będzie nigdy głównym źródłem witamin czy minerałów w naszej diecie. Ich zawartość w cukrach jest niewielka, a więc aby pokryć dziennie zapotrzebowanie trzeba by było zjeść ich ogromne ilości. Przykładowo, dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wynosi około 70 g, a więc aby je pokryć trzeba by było spożyć około 300 g cukru kokosowego (60 łyżeczek cukru!!!).
Skoro istnieje tyle zdrowszych zamienników cukru, to znaczy, że można słodzić bez ograniczeń? Zdecydowanie nie!!! Nasz organizm podziękuje nam za to, że zamiast białego cukru zaczniemy używać przykładowo cukru kokosowego lub ksylitolu, które dodatkowo dostarczą nam przydatnych minerałów i witamin, jednak wszystko róbmy z umiarem.